Vitamin rất cần thiết cho cơ thể, tuy nhiên việc bổ sung Vitamin không đúng cách sẽ dẫn tới tình trạng thiếu hoặc thừa Vitamin quá mức cần thiết gây tổn hại đến sức khỏe.
Nguyên nhân nào dẫn đến việc thiếu Vitamin?
Do cung cấp thiếu Vitamin trong các bữa ăn
- Gặp ở các trẻ sống trong những gia đình kinh tế khó khăn nên bữa ăn cho trẻ không bảo đảm chất lượng.
- Do ăn phải gạo bị mốc hoặc để lâu ngày thiếu Vitamin B1. Rau quả để bị héo hoặc bảo quản lạnh quá lâu. Do chế biến thức ăn không đúng như đun đi đun lại nhiều lần. Do các tục lệ ăn uống kiêng khem quá mức hoặc trẻ không được bú sữa mẹ...
Thiếu Vitamin do mắc một số bệnh lý
- Những trẻ bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, các bệnh về gan, mật... là những trẻ hay bị thiếu Vitamin và chất khoáng.
- Trẻ bị bệnh sốt rét có thể gây thiếu Vitamin B1 và tình trạng thiếu Vitamin B1 có thể làm phức tạp thêm bệnh sốt rét.
Thiếu Vitamin do các nguyên nhân khác
- Thiếu Vitamin có thể gặp ở những trẻ đẻ non, sinh đôi.
- Các trẻ lớn quá nhanh do đó nhu cầu Vitamin sẽ cao hơn so với sự cung cấp thông thường của chúng ta hàng ngày.
Cung cấp Vitamin cho trẻ liều lượng phù hợp như thế nào?
- Người dùng cần biết đến chỉ số US.RDA, chỉ số này đối với từng Vitamin và vi chất dinh dưỡng thường được ghi trên hộp thuốc. Hãy thận trọng với các chế phẩm có hàm lượng trên 5 lần liều cho phép theo nhu cầu hằng ngày.
- Các chế phẩm Vitamin và vi chất dinh dưỡng đơn lẻ thường có hàm lượng rất cao, như Vitamin B12 loại 5.000-10.000mcg (cao gấp 800% - 1.600% nhu cầu hằng ngày), Vitamin C 1.000mg, nguyên tố kẽm 100mg (cao gấp 330% - 660% nhu cầu hằng ngày)... khi sử dụng cần tham khảo và tuân thủ tuyệt đối chỉ định của thầy thuốc.
- Các bậc phụ huynh khi sử dụng Vitamin và vi chất dinh dưỡng dưới dạng phối hợp (đa Vitamin, đa khoáng chất...) phải phân biệt rõ ràng công thức cho trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 4 tuổi.
- Vitamin là những yếu tố luôn có sẵn trong thực phẩm (rau, quả, ngũ cốc, thịt, cá...), nên nếu sử dụng thực phẩm đảm bảo chất lượng, không ăn kiêng, không rối loạn hấp thụ ở đường tiêu hóa thì không thiếu, không cần bổ sung.
- Tuy nhiên, việc quảng cáo quá mức về thuốc bổ, Vitamin và các vi chất dinh dưỡng đang làm tình trạng lạm dụng thuốc lan tràn, phổ biến hơn, gây những tai biến khó lường do... thừa Vitamin và vi chất dinh dưỡng.
Các nguy hiểm gì khi cung cấp Vitamin quá liều?
Thừa Vitamin cũng có thể gây nguy hiểm cho cơ thể trẻ.
- Thừa Vitamin A có thể gây ngộ độc làm tăng áp lực nội sọ dẫn đến trẻ bị nôn nhiều, đau đầu, ảnh hưởng đến sự phát triển xương có thể làm trẻ chậm lớn, rối loạn thần kinh. Vitamin A cũng có thể gây quái thai, vì vậy không nên dùng cho mẹ ngay trước thời kỳ mang thai và đặc biệt không nên dùng cho phụ nữ có thai trong 3 tháng đầu.
- Thừa Vitamin B6 có thể dẫn tới viêm đa dây thần kinh, giảm trí nhớ, giảm tiết Prolactin.
- Do không có hiện tượng tích lũy nên hầu như không gặp thừa Vitamin C, nhưng nếu dùng liều cao theo đường uống có thể gây viêm loét dạ dày tá tràng, tiêu chảy. Dùng đường tiêm với liều cao có thể gây tan máu, đặc biệt ở những người thiếu men G6PD.
- Thừa Vitamin D có thể làm cho trẻ chán ăn, mệt mỏi, nôn, dày màng xương, có trường hợp có thể bị thiểu năng, kém trí tuệ. Có trường hợp bổ sung Vitamin D quá nhiều có thể gây suy thận và tử vong rất nhanh.
- Thừa Vitamin K thường chỉ gặp khi dùng đường tiêm kéo dài có thể gây tan máu và vàng da.
Ngoài ra một số bậc phụ huynh có thói quen sử dụng tùy tiện các loại thuốc bổ cũng có thể vô tình làm cho trẻ bị thiếu Vitamin và các vi chất dinh dưỡng do tương tác thuốc. Sulfamid, Methotrexat... làm giảm hấp thụ các Vitamin nhóm B; Vitamin E liều cao làm cạn kiệt dự trữ Vitamin A; Vitamin C liều cao làm phá hủy Vitamin B12; thừa kẽm làm cản trở hấp thu sắt...
Xem bài viết Quá nhiều vitamin C gây mất ngủ và tăng huyết áp
Những điều kiện để cơ thể tổng hợp được Vitamin tốt nhất
- Một trường hợp điển hình có thể kể đến là Vitamin D. Không có nhiều thực phẩm chứa loại Vitamin này, tuy nhiên nó lại được sinh ra khi cơ thể tiếp xúc được với ánh nắng mặt trời, thời gian để tắm nắng tốt là từ 7 đến 10 giờ sáng.
- Một số loại Vitamin như A,D,K,E chỉ tan trong chất dầu do vậy khi nấu thực phẩm có chứa những loại Vitamin này ta cần cho vào ít dầu mỡ.
- Vitamin thường rất dễ bị phá hủy khi ở nhiệt độ cao do vậy khi nấu thức ăn ta cũng không nên nấu quá nhừ, quá lâu Vitamin sẽ bay đi hết.
- Ngoài ra, khi sử dụng Vitamin nên có lời khuyên và chỉ định của bác sĩ.