Tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán hay còn gọi là Tết Ta, Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền hay chỉ đơn giản còn gọi là Tết. Tết là dịp lễ quan trọng nhất của Việt Nam cùng với văn hóa Tết Âm lịch của các nước Đông Á. Ý nghĩa thiêng liêng nhất của Tết ở chỗ nó là dịp để người Việt nhớ về cội nguồn, ông bà tổ tiên. Ngày Tết là dịp để mọi người hân hoan chúc cho nhau những điều tốt lành nhất cho năm mới.

Nguồn gốc ngày Tết Nguyên Đán

Văn hóa Đông Á – thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước, do nhu cầu canh tác nông nghiệp đã phân chia thời gian trong một năm thành 24 tiết khí khác nhau và ứng với mỗi tiết này có một thời khắc giao thừa, trong đó tiết quan trọng nhất là tiết khởi đầu của một chu kỳ canh tác, gieo trồng, tức là Tiết Nguyên Đán. Sau này được biết đến là Tết Nguyên Đán.

Hai chữ "Nguyên đán" (元旦) có gốc chữ Hán; "nguyên" có nghĩa là sự khởi đầu hay sơ khai và "đán" là buổi sáng sớm. Tết Nguyên đán được người Trung Quốc ngày nay gọi là Xuân tiết (春節, chữ Tết là từ chữ Tiết), Tân niên (新年) hoặc Nông lịch tân niên (農曆新年)

Hàng năm, Tết bắt đầu từ ngày 1 tháng Giêng Âm lịch. Ngày Tết được tính theo Âm lịch nên Tết Nguyên Đán của Việt Nam muộn hơn Tết Dương lịch - Tết Tây. Do quy luật 3 năm nhuận một tháng của Âm lịch nên ngày đầu năm của dịp Tết Nguyên đán không bao giờ trước ngày 21 tháng 1 Dương lịch và sau ngày 20 tháng 2 Dương lịch mà thường rơi vào khoảng cuối tháng 1 đến giữa tháng 2 Dương lịch.

Tết kéo dài 3 ngày, từ ngày 1 tháng Giêng Âm lịch gọi là mồng 1 hay mùng 1, tiếp theo là mồng 2 và cuối cùng là mồng 3. Tuy nhiên trước ngày Tết, người Việt có các phong tục như "cúng Táo Quân" - 23 tháng chạp Âm lịch và "cúng Tất Niên" - 29 hoặc 30 tháng chạp Âm lịch.

Tháng Giêng là tháng 1 Âm lịch, tháng Chạp là tháng 12 Âm lịch. Ngày Tất niên có thể là ngày 30 tháng Chạp nếu là năm đủ hoặc 29 tháng Chạp nếu là năm thiếu.

Ý nghĩa ngày Tết Nguyên Đán

Ý nghĩa thiêng liêng nhất của Tết ở chỗ nó là dịp để người Việt nhớ về cội nguồn, ông bà tổ tiên. Ngày tết đem lại một sự khởi đầu mới, rũ bỏ những gì không hay đẹp của năm qua nên mọi người đều cố gắng vui vẻ độ lượng với nhau, bỏ qua hiềm khích cũ. Lòng người nào cũng tràn đầy hoài bão về hạnh phúc và thịnh vượng cho năm mới.

Ngày Tết là dịp để mọi người hân hoan chúc cho nhau những điều tốt lành nhất cho năm mới. Ai ai cũng đều tay bắt mặt mừng và dành nhiều thời giờ đến thăm họ hàng, bạn bè và bà con lối xóm. Ngày Tết còn là ngày khởi đầu cho một hy vọng mới, một cố gắng mới, và một cuộc đời mới trong tương lai.

Ngày Tết là ngày đoàn tụ

Người đi làm ăn xa xôi đến mấy cũng cố trở về quê, là nơi mình được sinh ra hay quê quán của cha mẹ, để ăn Tết và cúng tổ tiên cùng mừng tuổi ông bà, cha mẹ, họ hàng, và bà con lối xóm. Mọi người đều nghỉ ngơi và ăn chơi cho bỏ những ngày làm lụng vất vả.

Người Việt ta có thói quen là quanh năm chăm chỉ làm ăn. Suốt cả năm ở nơi thành thị, đa số những người buôn bán và các công nhân viên ở xưởng máy không có thì giờ nghỉ ngơi. Ở nơi nông thôn đồng ruộng cũng vậy, quanh năm người nông dân cũng không có ngày nào là ngày Chủ Nhật nên mọi người đều mệt mỏi và không có thì giờ để đi thăm họ hàng bà con cùng bằng hữu ở xa được. Chính vì thế mà người Việt ta đã nhờ những ngày Tết để có dịp nghỉ xả hơi và thăm hỏi nhau hầu xiết chặt mối dây tình cảm giữa gia đình, bạn bè, và hàng xóm.

Hiện nay, các dân tộc trên thế giới sử dụng rất nhiều cách tính thời gian khác nhau, nhưng chủ yếu là 3 loại: Dương lịch, Âm lịch và Âm Dương lịch. Việt Nam sử dụng loại Âm lịch - hay còn gọi là Nông lịch, nhưng thực ra đó chính là Âm Dương lịch chứ không phải hoàn toàn là âm lịch. Âm Dương lịch là loại lịch được nhiều nền văn hóa sử dụng, trong đó ngày tháng của lịch chỉ ra cả pha Mặt Trăng - hay tuần trăng và thời gian của năm Mặt Trời - Dương lịch. Nếu năm Mặt Trời được định nghĩa như là năm chí tuyến thì Âm Dương lịch sẽ cung cấp chỉ thị về mùa; Nếu nó được tính theo năm thiên văn thì lịch sẽ dự báo chòm sao mà gần đó trăng tròn - điểm vọng có thể xảy ra. Thông thường luôn có yêu cầu bổ sung buộc một năm chỉ chứa một số tự nhiên các tháng, trong phần lớn các năm là 12 tháng nhưng cứ sau mỗi 2 hay 3 năm lại có một năm với 13 tháng.

Xem thêm Các phong tục trong ngày Tết Nguyên Đán